Enschede

Vanaf 1 januari 2009 kunnen alleen de meest kwetsbaren in de samenleving: mensen met een beperking of aandoening een beroep doen op de AWBZ (Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten) omdat zij zonder begeleiding het gevaar lopen verwaarloosd te raken of in een instelling terecht te komen. Dit zijn bijvoorbeeld dementerende ouderen, verstandelijk gehandicapten en ernstig psychiatrische patiënten. Mensen die vanwege psychische en sociale problemen recht hadden op ondersteunende begeleiding kunnen vanaf 1 januari 2009 bij de gemeenten een beroep doen op de Wet Maatschappelijke Ondersteuning. Dat zijn mensen die bijvoorbeeld thuisloos of verslaafd zijn, of psychiatrische problemen hebben. Het Centraal Indicatiepunt Zorg stelt de ziekte, aandoening of stoornis (de zogenoemde AWBZ-grondslag) vast dus wie wel of geen nieuwe indicatie voor begeleiding krijgt.

Wie in Enschede niet meer voor begeleiding AWBZ in aanmerking komt kan zich tot 1 januari 2010 melden bij MEE Twente. Deze organisatie help mee met het zoeken naar een vervangende oplossing binnen het netwerk van familie, buren en kennissen of bijvoorbeeld bij een vrijwilligersorganisatie, wijkcentrum of maatschappelijk werk. Dit wordt een voorliggende voorziening genoemd.

Door de bezuinigingen in de AWBZ verliezen veel gehandicapten, ouderen en kinderen begeleiding om te kunnen deelnemen aan de samenleving. Dit levert grote problemen op voor zorgboerderijen waar gehandicapten kunnen werken, maar ook voor dagbesteding voor ouderen. Dagbesteding is juist een middel om te voorkomen dat oudere mensen of mensen met een beperking vereenzamen. Een dag of een paar dagen per week zijn ze ‘onder de mensen’. Maar ook partners of ouders worden hierdoor ontlast. Zij kunnen die dag even iets voor zichzelf doen. Deze bezuinigingen raakt niet alleen landelijk die 60.000 mensen, maar ook hun familie.” Als oudere mensen vereenzamen of hun partners het niet meer aan kunnen, zullen ze sneller kiezen voor opname in een verpleeg- of verzorgingshuis. Die kosten zijn aanzienlijk hoger. Ook de begeleiding voor kinderen op school wordt geschrapt, De kosten voor uitgevallen kinderen van school zijn uiteindelijk hoog. Deze bezuinigingen zijn kortzichtig en zullen leiden tot hogere kosten.

De gevolgen voor Enschede
Omdat mensen van wie de indicatie AWBZ vervalt zich voor ondersteuning kunnen melden bij MEE was ik benieuwd hoeveel mensen van deze mogelijkheid al gebruik hadden gemaakt en in welke mate en waarvoor zij ondersteuning nodig hadden. Een afspraak met MEE was snel gemaakt.

Tot 1 maart 2010 zijn bij MEE Twente lokatie Enschede twee consulenten speciaal aangesteld om de mensen die geen indicatie meer hebben te ondersteunen in hun zoektocht naar vervangende ondersteuning. Omdat iedereen van het CIZ een begeleidend schrijven heeft gehad waarin de tijdelijke ondersteuning van MEE wordt aangeboden mag je een groot aantal hulpvragen verwachten. Maar dat valt tegen en de vraag is hoe dat komt. Een eerste reden kan zijn dat mensen nog niet praktisch geconfronteerd worden met de nieuwe regelgeving. Verpleeghuizen en zorgaanbieders ondernemen ook zelf actie bij het verkrijgen van een nieuwe indicatie of een alternatief. Op zich niet verwonderlijk natuurlijk. Organisaties hebben er ook alle belang bij dat zij zorg kunnen blijven leveren.

Zorgwekkend is dat mensen die eerst de nodige professionele ondersteuning kregen om zo goed en lang mogelijk zelfstandig te kunnen wonen, nu verplicht afhankelijk worden van familie, buren of vrijwilligers. Een vervroegde opname in een instelling zal in menig geval de enige en duurste oplossing zijn. Dat geldt voor ouderen of mensen die te maken hebben met beginnende dementie maar ook voor gezinnen met kinderen met gedragsproblemen die bij gebrek aan begeleiding gedwongen worden hun kind uit huis te laten plaatsen. Een groot aantal, met name jongeren, met financiële problemen moet zichzelf redden terwijl ze juist hebben bewezen dat niet zonder begeleiding te kunnen.

Over hoeveel mensen hebben we het in Enschede?
Om precies te zijn; we hebben het over 2991 personen die op 1 januari 2009 recht hadden op begeleiding. Wie na her indicatie geen recht meer heeft op begeleiding vanuit de AWBZ valt onder de WMO ( Wet Maatschappelijke Ondersteuning).
Wie in Enschede in 2009 voor het eerst een indicatie AWBZ heeft aangevraagd is bij de gemeente niet bekend. Dus ook niet wie ondersteuning vanuit de WMO nodig heeft. De gemeente beschikt wel over de gegevens van mensen die geen verlenging van de indicatie AWBZ hebben.

Het is dus van het grootste belang direct actie te ondernemen om te zorgen dat mensen de ondersteuning krijgen die ze nodig hebben om grote sociale en financiële problemen te voorkomen.

De praktische uitwerking van de nieuwe regelgeving
Ik besluit eerst een kleinschalige organisatie die jongeren tussen de 18 en 30 jaar begeleidt op gebied van bijvoorbeeld financiën, huisvesting en dagbesteding te bezoeken. Al een hele tijd gelden kreeg ik het advies daar eens te horen hoe je mensen in een waarschijnlijk uitzichtloze situatie weer perspectief kunt bieden. Reden om te bellen met LOGOS een organisatie die graag tijd vrij maakt om mij te informeren over de vernieuwde AWBZ.

Als ik mij bij een organisatie schuldig voel om de tijd die ik van mensen vraag is het wel deze: LOGOS
Wilma is in 2003 met een collega begonnen met hulpverleningsorganisatie LOGOS. Eerst naast een baan bij een andere organisatie maar in 2004 helemaal zelfstandig. LOGOS helpt jong volwassenen de regie over hun eigen leven zoveel mogelijk te behouden en hun eigen redzaamheid te bevorderen. Het doel is mensen vooruit te helpen en perspectief te bieden waarbij respect en autonomie voorop staan ( begeleiding) maar Logos biedt ook ondersteuning bij het regelen van financiën en aflossing van schulden( inkomensbeheer).

Op mijn vraag hoe de organisatie aan haar cliënten komt blijkt dat op veel manieren te kunnen. Zo zijn er MEE Twente, de reclassering, het ROC maar ook mond op mond reclame die zorgen voor klandizie. Alleen al voor bewindvoering financiën of onder curatele stelling heeft LOGOS al 280 cliënten.

Dat LOGOS en daarmee cliënten de gevolgen van de nieuwe AWBZ regeling voelen is duidelijk. Begin 2009 had LOGOS twaalf werknemers in dienst waarvan er al drie zijn ontslagen en de vierde op korte termijn volgt. De huur van één van de kantoren is opgezegd, Wilma heeft haar salaris verlaagd en ze probeert het aantal ontslagen tot een minimum te beperken. Maar met het verhogen van het aantal cliënten per begeleider van 18 tot 24 personen lijkt de grens bereikt. De kwaliteit van zorg dient altijd voorop te staan maar dat lijkt langzamerhand onmogelijk te worden.

“De 35 mensen met een psychosociaal probleem komen we straks weer tegen in het crimineel circuit, als zwerver, prostitué of bij de stadsbank”, voorspelt Wilma en ik vrees dat ik het met haar eens ben. Vooral het gegeven dat jongeren vaak bij de Stadsbank worden weggestuurd wordt een probleem. Zij worden wel begeleid door LOGOS. Opmerkelijk is dat de Stadsbank per cliënt 42 euro vergoed krijgt van de gemeente. Dit bedrag moesten cliënten van het PGB betalen aan LOGOS maar vanaf 1 januari 2009 mag dat niet meer. De gemeente schakelt de kleine organisaties uit door convenanten met de grote jongens te sluiten.

Op mijn vraag of de WMO deze problemen op kan vangen komt de geestdrift van Wilma boven. Ze vertelt dat dit een absolute onderschatting van de doelgroep is. “Vrijwilligers worden of “ingepakt” of ze lopen huilend weg”, voorspelt Wilma. We kweken een nieuwe zeer kwetsbare groep jongeren die straks onder een veel duurdere vorm van begeleiding zal vallen.

Gesteund in mijn mening over de bezuinigingsmaatregelen maar met een slecht gevoel over de toekomst van vele jongeren verlaat ik een kantoor waar niet meer staat dan nodig is om zoveel mogelijk te investeren in de praktische begeleiding. Maar de opgebouwde buffer is op. De organisatie zal een langzame dood sterven als onze staatssecretaris niet op tijd de dramatische gevolgen van de bezuiniging op de AWBZ onder ogen ziet. Misschien om later opnieuw te beginnen met veel meer cliënten in mogelijk veel problematischer situaties ontstaan door de aanpassing van de AWBZ.